Niesprawiedliwi nauczyciele kształtują postawę populistyczną u uczniów. Nowe badania rzucają światło na ważną kwestię

Badacze z Instytutu Nauk Społecznych na Uniwersytecie w Duisburgu-Essen w Niemczech i innych współpracujących ze sobą ośrodków skupili się na badaniu postaw populistycznych w okresie dorastania. Analizowali jaki wpływ mają na nie negatywne relacje z rodzicami, rówieśnikami i nauczycielami. Przeprowadzili pierwszą tak kompleksową analizę na podstawie unikalnych danych zebranych podczas wywiadów przeprowadzonych w szkołach w Austrii, Niemczech i Szwajcarii. W badaniu wzięło udział ponad trzech tysięcy dzieci w wieku od 12 do 18 lat (średnia wieku prawie 15 lat). Wyniki wykazały silny związek między postrzeganym niesprawiedliwym zachowaniem nauczycieli a poziomem postaw populistycznych u młodzieży. Jednocześnie wpływ rówieśników i rodziców okazał się ograniczony.

Populizm to specyficzna forma myślenia o polityce, która dzieli społeczeństwo na dwie główne grupy: „dobrych” i „złych”. W tej ideologii „dobrzy” to zwykli ludzie, którzy są uczciwi i moralni, podczas gdy „źli” to elity – politycy, biznesmeni, dziennikarze itp., którzy są postrzegani jako zepsuci i działający przeciwko interesom zwykłych ludzi. Populizm często stawia sobie za cel obronę interesów tych „dobrych” ludzi przed „złymi” elitami.

To podejście do świata, w którym wszystko jest widziane w czarno-białych barwach – coś jest albo dobre, albo złe, bez miejsca na odcienie szarości. Populiści często przedstawiają konflikty polityczne jako starcie między absolutnym dobrem a absolutnym złem, często upraszczają skomplikowane problemy polityczne do tego rodzaju dualistycznych konfliktów.

Postawy populistyczne mogą być uśpione, dopóki nie zostaną wywołane przez pewne wydarzenia lub okoliczności. Mogą to być na przykład skandale korupcyjne, które podważają zaufanie do elit, lub sytuacje, w których ludzie czują się nieodpowiednio reprezentowani przez swoich politycznych przedstawicieli. W takich momentach populistyczne przekonania mogą zostać wzmocnione i zyskać na znaczeniu w dyskursie publicznym, a populistyczni liderzy mobilizują swoich zwolenników przeciwko rzekomym spiskom i nadużyciom elit.

Badanie pokazuje, że adolescencja to kluczowy okres dla podatności na idee populistyczne. Negatywne relacje z nauczycielami mogą prowadzić do rozwoju postaw populistycznych u młodzieży, podczas gdy rola rówieśników i rodziców jest mniej istotna.

– Nasze badanie jasno pokazuje, że okres dorastania jest kluczowym okresem podatności na populistyczne idee – mówi autorka badania, Julia Weiss z GESIS – Instytutu Nauk Społecznych im. Leibniza. – W okresie nastoletnim młode osoby przechodzą przez silny rozwój społeczno-poznawczy, co pozwala im myśleć o problemach politycznych w bardziej abstrakcyjny i złożony sposób. W tym czasie rola zmiennych środowiskowych – takich jak rodzina, rówieśnicy i szkoła – jest niezwykle istotna, ponieważ to właśnie w tych środowiskach młodzi ludzie, po raz pierwszy stykają się z polityką i kształtują swoją polityczną orientację .

Jako powody, dla których ludzie przyjmują populistyczne postawy, badaczka wskazuje niskie poczucie skuteczności politycznej i brak poczucia reprezentacji.

– Populizm kwitnie, gdy ludzie czują, że mają na coś niewielki wpływ, odczuwają poczucie niesprawiedliwości, a także dostrzegają brak woli lub niezdolność rządzących do reagowania na indywidualne lub społeczne skargi – dodaje.

Szczególną rolę nauczycieli w formowaniu postaw populistycznych, naukowcy tłumaczą tym, że szkoły działają jak miniaturowe społeczeństwa, gdzie uczniowie uczą się, jak działa sprawiedliwość i władza. Nauczyciele, którzy jej nadużywają, mogą podważać zaufanie uczniów do systemu edukacyjnego i społeczeństwa. Jeśli uczniowie czują, że są niesprawiedliwie traktowani, mogą zacząć postrzegać cały system jako niesprawiedliwy, co sprzyja rozwojowi postaw populistycznych. Dobre relacje z nauczycielami mogą natomiast budować zaufanie do systemu i norm społecznych.

– Szkoły to wczesna reprezentacja państwa; pokazują uczniom, jak działają publiczne instytucje i czego można się spodziewać po rządzących. Te kształtujące człowieka doświadczenia z dzieciństwa i wczesnego okresu nastoletniego oddziałują na percepcję sprawiedliwości i siły. Mogą mieć przy tym długofalowe skutki jeszcze w dorosłości – podkreśla Sebastian Jungkunz z Uniwersytetu w Bonn. – Z tego i innych powodów równe traktowanie uczniów w szkołach jest kluczowe dla rozwoju silnej tożsamości obywatelskiej.

Badanie pokazuje również, że postawy populistyczne kształtują się różnie w zależności od płci. Chłopcy są zazwyczaj bardziej podatni na rozwijanie postaw populistycznych niż dziewczęta. Może to wynikać z różnych doświadczeń w relacjach z nauczycielami oraz innymi autorytetami. Chłopcy częściej odczuwają niesprawiedliwe traktowanie lub brak zrozumienia ze strony nauczycieli, co może prowadzić do ich większej skłonności do antyelitarnych przekonań i manichejskiego postrzegania świata.

Dziewczęta z kolei częściej budują pozytywne relacje z nauczycielami i rówieśnikami, co może chronić je przed rozwijaniem postaw populistycznych. Ich doświadczenia w szkole są często bardziej pozytywne, co sprzyja budowaniu zaufania do instytucji i norm społecznych. Różnice w wychowaniu i oczekiwania społeczne wobec płci mogą również wpływać na to, jak chłopcy i dziewczęta reagują na autorytety i systemy władzy, co ostatecznie kształtuje ich postawy polityczne.

Badanie wskazuje, że status społeczno-ekonomiczny również odgrywa istotną rolę w kształtowaniu postaw populistycznych. Młodzież pochodząca z niższych warstw społecznych często doświadcza większych trudności i niesprawiedliwości w życiu codziennym, co może prowadzić do poczucia marginalizacji i braku wpływu na system. W takich warunkach populistyczne przekonania, które podkreślają konflikt między „zwykłymi ludźmi” a „elitami”, mogą znaleźć podatny grunt.

Z kolei młodzież z wyższych warstw społecznych ma zazwyczaj lepszy dostęp do zasobów edukacyjnych i wsparcia, co sprzyja budowaniu pozytywnych relacji z nauczycielami i innymi autorytetami. Lepsze warunki życiowe i edukacyjne pomagają rozwijać zaufanie do instytucji i systemu społecznego. Młodzież z wyższych warstw społecznych jest mniej skłonna do rozwijania postaw populistycznych, ponieważ ich doświadczenia często nie potwierdzają narracji o wszechobecnych niesprawiedliwościach ze strony elit.

Powiedz nam, co o tym myślisz i zostaw komentarz.
Szanujemy każde zdanie i zachęcamy do dyskusji. Pamiętaj tylko, żeby nikogo nie obrażać!

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Edukacji codziennie.
Obserwuj StrefaEdukacji.pl!